Waar leven en dood samen komen

Tussen het bos, de golfbaan, sportcentrum Papendal en de spoorlijn Arnhem-Utrecht, liggen natuurbegraafplaats Koningsakker en abdij Koningsoord. Een samenwerking tussen twee waardevolle plekken die elkaar versterken. De zusters Trappistinnen zijn hier in 2009 gevestigd en hebben een duurzame abdij laten bouwen, met een gastenverblijf voor mensen die op retraite komen en iets van het kloosterleven willen ervaren. In dit gebied is genoeg schoonheid te ontdekken. De abdij grenst namelijk aan natuurbegraafplaats Koningsakker, dat langzaam groeit tot een indrukwekkend natuurgebied waar overledenen hun laatste rustplaats vinden. Suraya Somers nam er voor het magazine Alle Goeds een kijkje.

De klok van de abdij galmt over het land. In het natuurgebied komen nabestaanden om overledenen te herdenken. Maar ook wandelaars lopen over het terrein, de zusters en de gasten van de abdij. Langs groene velden, de Mariakapel en de schapen op de velden. Mensen kiezen om verschillende redenen voor deze natuurbegraafplaats. De zusters die verbonden zijn met de natuurbegraafplaats is uiteraard een beweegreden. Voor sommige families komt hun keuze voort uit religie, maar vaak is dit ook niet het geval. Echter, alle nabestaanden hebben gemeen dat zij een bepaalde spiritualiteit in dit gebied ervaren en dat spreekt aan. Een andere veel voorkomende reden is dat het gebied wordt ervaren als een veilige plek voor de overledenen en de nabestaanden. De meeste natuurbegraafplaatsen liggen ver in de bossen en zijn moeilijk bereikbaar zonder auto. Op Koningsakker is er altijd iemand aanwezig die toezicht houdt.

‘De zusters waken als het ware over de doden’

De zusters zelf zijn hier dan ook vaak te vinden omdat dit het wandelgebied is waar zij dagelijks gebruik van maken. Als zij in stilte zijn, begroeten ze voorbijgangers ook in stilte. Maar even vaak ontstaat er een gesprek met nabestaanden. Dat is wat Koningsakker bijzonder maakt: de zusters die met aandacht onderdeel zijn van de natuurbegraafplaats. Als je steun zoekt is er een plek waar je mag komen. Meestal ontstaan deze gesprekken spontaan, maar op zondagmiddagen is er soms ook een zuster aanwezig in het ontvangsthuis. De zusters zijn er ter ondersteuning van de medewerkers van Koningsakker, maar ook om een luisterend oor te bieden aan nabestaanden. Dat maakt het tot een waardevolle samenwerking.

Het landschap van Koningsakker is met aandacht ontworpen door een landschapsarchitect en een ecoloog. Zij bestudeerden het land en hebben de oorspronkelijke vier-verdeling behouden. Op Koningsakker vind je het herfst-, winter-, lente- en zomerveld. 

Het herfstveld bestaat uit Veluws zand. Hier is heideplagsel op aangebracht dat met de jaren zal uitgroeien tot een prachtig paars heideveld. In het herfstveld zijn twee poelen te vinden waar het wild uit de omgeving op af komt. Reeën en vossen drinken uit het water dat insecten en amfibieën aantrekt, waardoor de biodiversiteit groeit. En zolang de reigers ze niet te pakken krijgen, zijn er kikkers. 

Het zomerveld is in de lente en zomer bezaaid met veel bloemen. Er wordt gefaseerd gemaaid om daar de grond nog te verschralen. Omdat ervoor gekozen wordt om niet volledig te maaien, is er de mogelijkheid voor insecten om daar in het najaar hun eitjes in de bloemknop te leggen zodat zij in het voorjaar weer kunnen uitkomen. In het zomerveld ligt ook de Mariakapel, een klein gebouw dat voorheen als paardenstal diende. In de Mariakapel komen mensen om te herdenken of om tot rust te komen. 

Het winterveld is een bosrijk gebied met 150 jonge diverse bomen. Het zal geen donker bos worden, maar een clusterbos waarin de aarde toegankelijk blijft voor regen en zonlicht. Sommige mensen kiezen bewust voor een plek met een boom die symbool staat voor de overledene.

Het lenteveld is ook een bloemrijk grasland met solitaire bomen. Op het lenteveld is nog een bijzondere plek, namelijk die met de voormalige loopgraven. De gemeente Arnhem gaf toestemming voor een natuurbegraafplaats met de vraag om aandacht voor het historisch besef. In september 1944 vond de slag om Arnhem plaats en in dit gebied waren loopgraven. Om de loopgraven weer in kaart te brengen, is de grond opgehoogd en ingezaaid met een bloemrijk mengsel waaronder klaproos en goudsbloem. De klaproos staat symbool voor oorlog, troost en soldaten. In het zicht ziet men nu een bloemendijk waar mensen soms bewust voor kiezen omdat de oorlog een rol heeft gespeeld in het leven van de overledenen.

Een andere bijzondere plek op de natuurbegraafplaats is het vlinderveld. Hier is plaats voor foetussen tot 24 weken. Ouders en familieleden hebben op deze manier een blijvende plek waar het kindje herdacht kan worden. Op het vlinderveld staat een honingboom. In de lente en zomer is het er bloemrijk waardoor het veel vlinders aantrekt. Op deze manier is het een gemarkeerd punt en een gedenkwaardige plek voor ouders en familieleden om te komen.

Iedereen is welkom, als een vorm van broeder- en zusterschap

Een belangrijk uitgangspunt van de zusters van Koningsoord is dat iedereen welkom is om begraven te worden. Met een lichaam of in een urn, christelijk of niet, iedereen is welkom en dat is het allerbelangrijkste. Het is een vorm van broederschap en zusterschap met ieder mens. Dit is ook terug te zien in de aandacht en de tijd voor de overledenen en nabestaanden. Er zijn per dag maximaal twee uitvaarten omdat een afscheid immers in alle rust moet kunnen plaatsvinden. Het is de missie van Koningsakker, ‘waar de doden rusten en de levenden op adem komen’.

En zo zijn alle schepselen van waarde op de natuurbegraafplaats: de mensen, de doden, de aarde en de dieren. Het gebied wordt natuurgebied dus biodiversiteit is het streven. Toen omwonenden meer vogels en vlinders opmerkten, was dit tekenend voor de ontplooing van het gebied. Van april tot november is er een schaapskudde aan het grazen en soms wordt er een lam geboren op de akker. Een ecoloog, de natuurbeheerder en vrijwilligers onderhouden de akker. En voor de overledenen is er een altijd durende plek, niet tot in eeuwigheid want dat is immers bij God, spreekt een van de zusters. Het is een natuurgebied waar leven en dood samenkomen.

Bron: Magazine Alle goeds van de Franciscaanse Beweging Nederland

Auteur: Suraya Somers

Foto’s: Koningsakker